Svakodnevna životna situacija u kojoj se može naći fizičko lice koje prvi put kupuje stan i postaje vlasnik istog je ta da, kupuje nepokretnost sa ciljem da bi rešilo svoje stambeno pitanje. Kako bi postalo vlasnik i upisalo se u odgovarajuće registre, kupac prvog stana je u obavezi da izmiri i sve obaveze koje se odnose na tzv. poreske obaveze po osnovu takve kupovine.
U ovakvim okolnostima, pozitivni propisi Republike Srbije su definisali uslove na koji način i kako se lice koje kupuje svoj prvi stan „oslobađa od poreza za prvi stan“, tačnije obaveze da plati poreze kod prometa nepokretnosti.
Ono što je samo neophodno da se uzme u obzir kod ovakvog poreskog oslobadjanja za prvu nekretninu, jeste da pozitivni propisi različito regulišu situaciju od koga i kako lice kupuje prvi stan, te saglasno tome razlike postoje u slučajevima kada na primer:
- Lice kupuje svoj prvi stan direktno od investitora koji je u sistemu PDV-a i koji se prvi put prodaje
- Lice kupuje svoj prvi stan od drugog fizičkog lica
- Lice kupuje stan ili nekretninu ali da je već vlasnik ili suvlasnik neke nekretnine
Jednako neophodno je da se napomene, da se poresko oslabađanje plaćanje poreza na prenos apsolutnih prava za prvi stan odnosi kod prenosa prava svojine ili susvojine, odnosno kupovine nekretnina i to:
- Stana
- Porodično stambene zgrade
- Udela na stanu
- Udela na porodičnoj stambenoj zgradi
Naime, Zakonom o porezu na imovinu u članu 31a stav 1 propisano je da u situaciji kada lice kupuje prvi stan od drugog fizičkog lica oslobađa se obaveze plaćanja poreza na prenos apsolutnih prava i to za površinu stana do 40m2, kao i za članove porodičnog domaćinstva, svakog pojedinačno po 15m2.
Istim Zakonom u članu 31a stav 3 definisana su lica koja predstavljaju porodičnu zajednicu sa kupcem prvog stana, te da su ulovi da postoji: zajednica života, privređivanja i trošenja kupca prvog stana, njegovog supružnika, kupčeve dece, kupčevih usvojnika, dece njegovog supružnika, usvojenika njegovog supružnika, kupčevih roditelja, njegovih usvojitelja, roditelja njegovog supružnika, usvojitelja kupčevog supružnika, sa istim prebivalištem i adresom kao kupac prvog stana.
Pored toga, istim Zakonom članom 31a stav 1 tačkom 1 i 2 definisani su dodatni uslovi za oslobađanje plaćanja poreza na prenos apsolutnih prava, te da je kupac prvog stana:
- Državljanin Republike Srbije, sa prebivalištem na teritoriji Republike Srbije
- Kupac prvog stana od 1. Jula 2006 godine do dana overe ugovora o kupovini nekretnine na osnovu kog stiče parvo na poresko oslobađanje, nije imao u svojini odnosno susvojini stan na teritoriji Republike Srbije
Takođe, ukoliko kupac prvog stana kupuje stan čija je površina veća od 40 m2, istim Zakonom propisano je da tada kupac ima obavezu da plati razliku poreza na promet aposlutnih prava od oslobođene površine pa do ostatka površin, odnosno za razliku na te dve površine.
Takođe, istim zakonom u članu 31a stav 5 propisano je da kako bi se ostvarilo pravo na oslobađanje poreza za prvi stan, neophodno je da su ispunjeni svi zakonski uslovi na dan zaključenja ugovora odnosno drugog akta na osnovu kojeg kupac kupuje prvi stan.
Različito od ovoga, u situaciji kada lice kupuje stan direktno od investitora koji je u sistemu PDV-a, kupac prvog stana u novogradnji od investitora je oslobođeno plaćanja poreza na prenos apsolutnih prava. Tada, kupac prvog stana ima prava na povraćaj PDV-a koju je isplatilo u okviru kupoprodajne cene do površine od 40m2 kao i za članove porodičnog domaćinstva, svakog pojedinačno po 15m2.
Dok za preostalu površnu koja prelazi površinu oslobađanja, lice je dužno da plati porez na promet apsolutnih prava.